صنعت چاپ
اختراع فن چاپبه قرن ها پيش از گوتنبرگ به نام وی، به عنوان مخترع چاپدر تاريخ به ثبت رسيده است. آسوريان چند هزار سال قبل از ميلاد بر خشت هايي از گل رس مهر مي‌زدند. استفاده از حروف قابل انتقال نيز ميان سال‌هاي 1051و 1058 در چين آغاز شد. مخترع اين حروف که از گل رس ساخته شده بود، فردي به نام پي‌شنگ است. حروف دستي و حروف قلعي كه پس از آنها به وجود آمد، هيچ يك رواجي نيافت، بر عكس حروف چوبي متداول شد. تا اين‌كه در سال 1440، گوتنبرگ ظاهراً بدون اطلاع از كار چيني‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع كرد و براي هر يك از حروف الفبا يك حرف جداگانه به كار برد.
چيني‌ها مخترع حروف متحرك بودند، ولي گوتنبرگ كه حرفه اش زرگري بود، آلياژ مناسب براي ريخته گري حروف را از سرب و آنتي موآن به دست آورد و سپس نسبت آن دو فلز را به گونه اي انتخاب كرد كه حروف بيش از حد نرم و سخت نباشند. با یافتن فرمول مركب چاپو در نهایت با رفع موانع و حل مشكلات عملچاپعملی شد. پس از20 سال از نخستين تلاش هاي گوتنبرگ در امر چاپ، اين صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونيز، فلورانس، پاريس و ليون در حدي مختصر و محدود رواج يافت. به علت هزينه هاي بسيار زياد دستگاه چاپگوتنبرگ فقط ثروتمندان از آن استفاده می کردند و تا مدت هاي طولاني استقبال چنداني از آن نشد. و پس از 300 سال نمايشنامه نويسي آلماني به نام آلوئيس زنه فلدر، چاپسنگي يا ليتو گرافي را درسال 1796 ميلادي اختراع كرد.
با هر سنگي كه متن يا تصوير با اين روش روي آن نقش مي بست، فقط چاپحدود 750 نسخه امکان پذیر بود. درباره شروع چاپسنگي در ايران روايات متعددي وجود دارد، ولی به نظر مي رسد چاپسنگي را براي نخستين بار ميرزا صالح شيرازي در تبريز راه اندازي كرد.
ميرزا صالح از سوی دولت راهی سفری به اروپا جهت فراگیری هنرشد و در بازگشت يك دستگاه چاپسنگي با خود به تبريز آورد كه در سال 1250 قمري آن دستگاه چاپرا برای اولین بار در ایران به راه انداخت و استفاده کرد. چاپخانهسنگي طي مدت كوتاهي در شهرهای ایران یکی پس از دیگری رواج یافت. ابتدا در تهران و بعد اصفهان و سپس ساير شهرهاي ايران چاپخانهها تاسيس شدند. این روشچاپبيش از 50 سال تنها روش چاپدر ايران بود و تا اواخر دوره قاجار، همه نسخ چاپی، به روش چاپسنگي بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپسنگي به ايران چاپسربي نيز راه اندازي شده بود، ولي به علت هزينه و زحمت زياد آن، پس از ورود چاپسنگي، كنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربي و استفاده از آن رايج گرديد. طريقه چاپسربي روش نسبتا ساده اي بود، به این ترتیب که كاغذ روي صفحه اي متشكل از حروف برجسته سربي و آغشته به مركب فشرده مي شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه كاغذ نقش مي بست. حروفچيني روزنامه نيز نخست به صورت دستي انجام مي گرفت، ولي بعدها اين كار با دستگاه هايي كه معمول ترين آنها «لاينو تايپ» بود، انجام می گرفت. دستگاه حروفچيني خودكاري لاينوتايپ در سال 1886 ميلادي ساخته شد و بدين ترتيب سرعت چاپبه تدريج فزوني يافت. پيشرفت فناوري كم كم باعث شد دستگاه حروفچيني سربي از دور خارج شود و جاي خود را به دستگاه الكترونيكي بدهد.
